Ẩm thực Việt Nam vốn dĩ nổi tiếng với sự đa dạng và phong phú của các món ăn, từ những món quen thuộc như phở, bánh mì, bún chả cho đến những món ăn độc đáo và đặc biệt khác. Bên cạnh những món ăn ngon miệng và thu hút khách du lịch, nền ẩm thực của Việt Nam cũng có những món ăn khiến người nước ngoài phải e dè và không dám thử. Một trong số đó là những món ăn làm từ trứng.

Trứng vịt lộn là một trong những món ăn nổi tiếng của Việt Nam, không chỉ bởi độ bổ dưỡng mà còn vì hình thức có phần “rùng mình” của nó. Nhiều tờ báo nước ngoài từng gọi đây là một trong những món ăn “đáng sợ nhất hành tinh”. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, trứng vịt lộn vẫn chưa phải là tất cả. Việt Nam còn có ít nhất 2 món trứng khác thậm chí còn khiến du khách hoang mang hơn cả bởi mùi vị và nguồn gốc đặc biệt của chúng.

Trứng vịt dữa, hay còn gọi là trứng vữa, là món ăn dân dã nhưng lại khá kén người ăn ở miền Nam Việt Nam. Trứng này được lấy ra khi con vịt trong trứng chưa kịp thành hình hoàn chỉnh, tức là đã ấp một thời gian nhưng chưa đủ để thành trứng lộn. Phần lòng trắng và lòng đỏ trong trứng vữa không còn phân định rõ ràng, hoà quyện tạo nên kết cấu sền sệt, dẻo dẻo, kèm theo mùi hương béo ngậy đặc trưng. Khi ăn, người Việt thường chấm với muối tiêu chanh, muối ớt xanh hoặc nước mắm pha loãng, thêm chút rau răm, rau thơm để át mùi và tăng hương vị.

Đối với người nước ngoài, chỉ cần nhìn qua là đủ “chùn bước”. Một phần vì hình thức hơi khác thường, phần khác do mùi khá nồng nếu không quen. Đặc biệt, khi nghe đến việc đây là trứng sắp hỏng, nhiều người đã không giấu được sự e dè. Trên thực tế, balut, một món ăn tương tự từ Philippines, cũng có hình thức tương tự và được nhiều người yêu thích.

Trứng bắc thảo, có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng khá phổ biến trong ẩm thực Việt, cũng khiến không ít thực khách phải ngần ngại. Trứng (vịt, gà hoặc cút) được ngâm trong hỗn hợp gồm nước trà, tro, muối, vôi và đất sét trong nhiều tuần hoặc vài tháng. Kết quả là một quả trứng với phần lòng trắng hóa thành thạch trong suốt màu nâu đen, còn lòng đỏ trở nên sánh đặc, ngả xanh xám hoặc đen, có mùi khai đặc trưng.

Ở Việt Nam, trứng bắc thảo thường ăn kèm cháo trắng, cháo đậu xanh, hoặc làm topping trong súp cua. Người quen thì khen ngon, còn người chưa từng thử thì… rất dễ bỏ cuộc sau cú ngửi đầu tiên.

Dù bị gán mác “đáng sợ” với người nước ngoài, nhưng với người Việt, những món trứng kể trên lại là một phần quen thuộc trong ký ức ẩm thực, gắn liền với tuổi thơ, với hàng rong hay bữa ăn gia đình giản dị.

Có lẽ, đó cũng là điều đặc biệt của ẩm thực: cái “lạ” với người này lại là điều “thân quen” với người khác. Và nếu đủ dũng cảm vượt qua ấn tượng ban đầu, có khi du khách sẽ tìm thấy một thế giới hương vị hoàn toàn mới – đậm đà, khó quên.

Ẩm thực Tây Bắc luôn được biết đến với sự đa dạng và phong phú, không chỉ với các món ăn được chế biến từ nguồn thực phẩm tự cung tự cấp mà còn có những đặc sản dân dã được thu hái, gom nhặt từ rừng hay ven sông, ven suối. Mới đây, Hải Yến, một cô gái người Tày sống ở xã Châu Quế, tỉnh Lào Cai, đã giới thiệu về loạt mâm cơm Tây Bắc gây sốt mạng.

Mâm cơm thường ngày của gia đình Hải Yến không chỉ bày biện các loại thực phẩm tự cung tự cấp như lợn, gà, cá mà còn có các loại rau sạch được thu hái từ tự nhiên như cà dại, rau dớn, măng. Hải Yến cho biết, ẩm thực bản làng mình có nhiều món đặc biệt, như các món rau rừng, măng rừng, cá suối, thịt nướng, gà nướng, cá nướng, bánh chưng, nem thính, thịt chua…

Đặc biệt, mỗi bữa cơm đều không thể thiếu bát chẳm chéo – thứ gia vị chấm được giã tay từ muối rang, ớt thóc bản địa, tỏi, mắc khén, rau thơm… Hải Yến nói rằng, đó đều là những món ăn dân dã, mộc mạc, mang đậm phong vị núi rừng Tây Bắc.

Mỗi mùa, mâm cơm thường ngày của bà con Tây Bắc lại có những món ngon khác nhau. Ví dụ, sau tết Nguyên đán là mùa măng vầu, măng sặt ngọt, có thể xào tỏi, luộc hay nướng trên bếp củi đều ngon. Từ tháng 4, măng rừng bắt đầu chồi lên mặt đất, vị đắng nhẹ, có thể sáng tạo thành các món lạ miệng như luộc chấm mẻ, xào lá lốt hoặc cuốn trứng kiến, cuốn thịt gà…

Sang thu, bản làng bước vào mùa cốm. Trong mâm cơm, mâm cỗ dịp này của người địa phương thường có xôi cốm, vịt thả suối luộc, canh măng… Còn khi mùa đông tới, không thể không nhắc đến món thịt chua hoặc đồ gác bếp như lợn/trâu gác bếp, lạp xưởng.

Vào ngày Tết, mâm cỗ của người Tày thường không thể thiếu một số món như nem thính, thịt chua, gà đồi, các món nướng, rau rừng, xôi nếp, bánh chưng gù, lợn mẹt… Dịp này, nhiều gia đình trong bản còn có tục “đụng lợn”. Người Tày ưa vị đậm, thiên về cay và thơm – nhưng là cái cay dễ chịu của ớt rừng phơi khô hoặc nướng cho bớt vị hăng, cái thơm nồng của mắc khén, thảo quả, chứ không hề gắt hay nồng. Đặc biệt, họ có thói quen gói thức ăn trong lá (lá chuối, lá dong, lá vả/ngõa) rồi đem nướng, hấp hoặc đồ xôi.

Người Tày còn có quan niệm “người nấu là người giữ hồn bếp”. Bởi vậy, người nấu cỗ, nấu các bữa cơm quan trọng thường là đàn ông. Trong nhà, bố của Hải Yến cũng là người nấu ăn chủ yếu. Ông ít khi cần công thức nhưng lại hiểu rõ về nguyên liệu.

Mỗi món ăn, đặc sản truyền thống đều có bí quyết chế biến riêng – điều khó diễn tả bằng lời mà được truyền qua đôi tay, qua năm tháng, từ đó tạo nên sự độc đáo trong từng gian bếp của người Tày.